Họp Hội đồng tư vấn tự đánh giá kết quả khoa học công nghệ đề tài cấp Quốc gia. Mã số: ĐTĐL.CN-84/21

Sáng 24/9, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã tổ chức họp Hội đồng tư vấn đánh giá kết quả đề tài cấp Quốc gia “Nghiên cứu xây dựng các phương án ứng phó khẩn cấp với khả năng xảy ra lũ lớn và sự cố vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Mã số: ĐTĐL.CN-84/21 do TS. Kiều Xuân Tuyển làm chủ nhiệm.

Hội đồng do GS.TS. Trần Đình Hòa - Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam làm chủ tịch và các thành viên Hội đồng. Cùng sự tham dự của đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ và lãnh đạo 03 ban tham mưu.

Báo cáo kết quả của Đề tài trước Hội đồng, TS. Kiều Xuân Tuyển cho biết dưới tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu, tần suất và cường độ lũ lụt tại lưu vực lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn đang gia tăng, trong khi hệ thống hồ chứa thủy điện nếu vận hành không phù hợp có thể gây “lũ chồng lũ”. làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt ở hạ du. Thực tế cho thấy, các tiêu chí thiết kế và quy trình vận hành hiện hành chưa theo kịp diễn biến phức tạp của khí hậu và nhu cầu điều tiết đa mục tiêu.

Tại lưu vực Vu Gia – Thu Bồn, các trận lũ lịch sử như năm 1998, 1999, 2007, 2009 và 2017 gây thiệt hại nặng nề, cho thấy xu thế ngập lụt ngày càng nghiêm trọng và khó kiểm soát. Điển hình, đợt lũ tháng 11/2007 đã khiến 47 người chết, hơn 1.500 nhà bị sập, thiệt hại kinh tế lên tới 2.300 tỷ đồng; lũ năm 2009 gây thiệt hại hơn 1.400 tỷ đồng và cướp đi 52 sinh mạng. Nguyên nhân gây lũ lớn không chỉ xuất phát từ các yếu tố khí tượng thủy văn phức tạp như bão, áp thấp nhiệt đới và không khí lạnh, mà còn đến từ các hoạt động phát triển thiếu kiểm soát, thu hẹp dòng chảy lũ và vận hành hồ chứa không đồng bộ, TS. Kiều Xuân Tuyển cho biết thêm.

Mặc dù đã có một số nghiên cứu liên quan đến quản lý mưa lũ, vận hành hồ chứa và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nhưng phần lớn còn rời rạc, thiếu tính hệ thống và đặc biệt chưa xây dựng được một khung hỗ trợ ra quyết định (Decision Support System – DSS) trong các tình huống khẩn cấp như xả lũ khẩn cấp hoặc sự cố vỡ đập. Đây là khoảng trống quan trọng trong quản lý rủi ro thiên tai cần được lấp đầy bằng các nghiên cứu chuyên sâu, liên ngành.

Trong bối cảnh đó, việc Bộ Khoa học và Công nghệ giao cho Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam triển khai đề tài "Nghiên cứu xây dựng các phương án ứng phó với khả năng xảy ra lũ lớn và sự cố vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn", Mã số: ĐTĐL.CN-84/21 là cần thiết và kịp thời. Mục tiêu của Đề tài là đánh giá được khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn; Xây dựng được quy trình và khung hỗ trợ ra quyết định ứng phó với các tình huống xảy ra lũ lớn, xả lũ khẩn cấp và xảy ra vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn; Đề xuất được giải pháp giảm thiểu thiệt hại tới hạ du khi xảy ra lũ lớn, vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn.

Theo TS. Kiều Xuân Tuyển, qua quá trình triển khai các nội dung nghiên cứu, Đề tài đã đạt được một số kết quả chính như: Đã thực hiện các công việc thu thập, chỉnh lý và hệ thống hóa các số liệu đã có. Đo đạc khảo sát bổ sung tài liệu địa hình, thuỷ văn phục vụ các nội dung nghiên cứu của đề tài; Nghiên cứu tổng kết cơ sở khoa học và thực tiễn ứng phó với khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên thế giới và Việt Nam; Đánh giá khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn trong điều kiện bình thường; Đánh giá khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn trong điều kiện biến đổi khí hậu; Xây dựng các phương án ứng phó khẩn cấp khi xảy ra lũ lớn và sự cố vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn; Xây dựng quy trình và khung hỗ trợ ra quyết định ứng phó với các tình huống xảy ra lũ lớn, xả lũ khẩn cấp và xảy ra vỡ đập lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn; Đề xuất các giải pháp phòng chống giảm thiểu rủi ro lũ gắn liền với điều kiện thực tế trên trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn và năng lực ứng phó khẩn cấp của địa phương… Đề tài đã có 01 bài báo đăng tại Hội nghị quốc tế; 03 bài báo đăng trên các tạp chí khoa học; hướng dẫn bảo vệ thành công 01 thạc sỹ; cung cấp số liệu, hướng dẫn bảo vệ thành công 01 Tiến sỹ và đồng hướng dẫn 01 Tiến sỹ.

Sau khi nghe ý kiến phát biểu của các thành viên Hội đồng, GS.TS. Trần Đình Hòa - Chủ tịch Hội đồng - Giám đốc Viện kết luận: Đề tài đã tập trung vào vấn đề có tính cấp bách đối với miền Trung - nơi thường xuyên hứng chịu bão lũ, lại tập trung nhiều hồ chứa thủy điện quy mô khá lớn. Các kịch bản ứng phó, bộ bản đồ ngập lụt và quy trình hỗ trợ ra quyết định là những công cụ khoa học, trực quan, giúp chính quyền địa phương chủ động hơn trong công tác chỉ đạo, điều hành phòng chống lụt bão, sơ tán dân từ đó giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản.

Đồng thời các kết quả về phân vùng nguy cơ, xác định chỉ giới thoát lũ và cao trình vượt lũ là cơ sở khoa học quan trọng để lồng ghép yếu tố rủi ro thiên tai vào các quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, hướng tới một sự phát triển an toàn và bền vững hơn trong bối cảnh biếu đổi khí hậu. Các sản phẩm của Đề tài, đặc biệt là các bản đồ khi được phổ biến rộng rãi sẽ góp phần nâng cao nhận thức của người dân về các rủi ro phải đối mặt, giúp chủ động hơn trong việc bảo vệ bản thân và gia đình.

Báo cáo tổng hợp có khối lượng lớn, được trình bày công phu, các chương mục có sự liên kết. Nội dung đã bao quát được từ tổng quan khoa học, thực thiễn đến phân tích, mô hình hóa và đề xuất phương án ứng phó. Đề tài sử dụng hợp lý các phương pháp nghiên cứu, kết hợp được các phương pháp truyền thống với các phương pháp hiện đại MIKE NAM/MIKE 11/MIKE 21/MIKE FLOOD/ HEC-HMS/ArcGIS/Cropwat kết hợp dữ liệu khí hậu CMIP6, tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế trong lĩnh vực thủy văn và quản lý rủi ro thiên tai. Kết quả nghiên cứu có giá trị về mặt khoa học và ứng dụng, phục vụ trực tiếp cho quản lý thiên tai và an toàn hồ đập vùng Trung Trung Bộ

Để hoàn thiện báo cáo trước khi nghiệm thu chính thức, GS.TS. Trần Đình Hòa yêu cầu Chủ nhiệm Đề tài và nhóm nghiên cứu chỉnh sửa, bổ sung các nội dung sau: Bố cục và trình bày các chương, mục để làm nổi bật giá trị khoa học và kết quả thực tiễn của đề tài; chỉnh sửa lại bản đồ theo đúng tỷ lệ; thêm thông tin giới thiệu về các công trình phòng chống thiên tai trên lưu vưc nghiên cứu đặc biệt là hệ thống hồ chứa, trình bày rõ kết quả tính toán đánh giá khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ lũ trong điều kiện bình thường; Làm rõ mối liên hệ giữa đặc điểm tự nhiên với nguy cơ lũ, vỡ đập, phân tích yếu tố kinh tế - xã hội theo hướng chỉ ra tính dễ bị tổn thương; Bổ sung bảng tổng hợp về khối lượng khảo sát bổ sung để phục vụ cho nghiên cứu; Chi tiết hóa lộ trình thực hiện giải pháp phi công trình; Làm rõ các trích dẫn số liệu từ sản phẩm đến báo cáo chính; Chỉnh sửa lại kết luận, kiến nghị để áp dụng ngay cho công tác vận hành hồ chứa, cảnh báo và sơ tán dân cư…

GS.TS. Trần Đình Hòa đề nghị Chủ nhiệm Đề tài cần chỉnh sửa, bổ sung theo các ý kiến góp ý của Hội đồng.

Đề tài nghiệm thu đạt.