Họp nghiệm thu cơ sở đề tài KC.08.30/11-15

Ngày 30/9/2015, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã tổ chức Hội đồng khoa học công nghệ đánh giá nghiệm thu cấp cơ sở đề tài “Nghiên cứu xác định khả năng chịu tải và dòng chảy tối thiểu của sông Vu Gia - Thu Bồn” mã số KC.08.30/11-15 thuộc Chương trình KH&CN cấp Nhà nước KC08/11-15 do PGS.TS. Nguyễn Văn Tỉnh chủ nhiệm.

Hệ thống sông Vu Gia Thu Bồn là một trong những hệ thống sông lớn ở miền duyên hải Trung Bộ Việt Nam nằm trên địa phận 3 tỉnh Quảng Nam, Đà Nẵng và KonTum, toàn bộ lưu vực sông (LVS) Vu Gia - Thu Bồn nằm ở sườn Đông Trường Sơn có tiềm năng lớn về đất đai, tài nguyên nước, thủy năng và rừng. Tuy nhiên, do những đặc thù chung của miền Trung, điều kiện tự nhiên của LVS này cũng gây nhiều khó khăn cho phát triển KT-XH như do địa hình phức tạp, phần lớn là núi cao, bị chia cắt mạnh, độ dốc lớn khó xây dựng cơ sở hạ tầng, nhất là giao thông thủy lợi; chất lượng thảm thực vật bị suy giảm, thiên tai bão lũ xảy ra và có xu hướng tăng, mưa lũ gây xói mòn đất, xói lở bờ và cắt dòng sông, gây úng ngập và lũ lụt nghiêm trọng, trong khi mùa khô ít mưa gây khô hạn nặng... Ngoài ra, sau khi xây dựng hệ thống các hồ chứa lớn đặc biệt việc chuyển nước của thủy điện Đakmi 4, đã gây ra những hậu quả không nhỏ cho hạ du, làm cho dòng chảy kiệt suy giảm mạnh, mực nước giảm sút nghiêm trọng, mặn xâm nhập cao, gây hậu quả đến nông nghiệp, công nghiệp, sinh hoạt...

Dòng chảy suy giảm ở hạ lưu đập thủy điện, ở hạ du của sông Vu Gia-Thu Bồn còn là nguy cơ gây ra các ẩn họa về môi trường, trong khi đó, các cơ quan ban ngành vẫn còn đang tranh luận về quy hoạch, vận hành của hệ thống thủy điện hợp lý... nhằm đảm bảo cho sự phát triển bền vững của vùng trong tương lai. Chính vì vậy, Chủ nhiệm Đề tài đã “Nghiên cứu xác định khả năng chịu tải và dòng chảy tối thiểu của sông Vu Gia - Thu Bồn” với mục tiêu để (1) Duy trì dòng sông, bảo đảm sự phát triển bình thường của hệ sinh thái thủy sinh và bảo đảm mức tối thiểu cho các hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên nước của các đối tượng sử dụng nước khi có tác động của điều tiết hệ thống hồ chứa thượng lưu và (2) Đề xuất được các giải pháp khoa học công nghệ sử dụng hiệu quả tài nguyên nước mặt và bảo vệ nguồn nước sông Vu Gia - Thu Bồn.

Sau 2 năm nghiên cứu, Chủ nhiệm Đề tài đã đạt được một số kết quả chính như đã xác định phương pháp xác định khả năng chịu tải là phương pháp phổ biến trên thế giới và trong nước và phương pháp này đã được hướng dẫn áp dụng trong thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Qua nghiên cứu cho thấy nguồn nước đến trong năm của lưu vực sông này rất phong phú, có thể đáp ứng nhu cầu dùng nước của các ngành trong các vùng, toàn lưu vực; từ kết quả tính toán cân bằng nước, đề tài đã chỉ ra rằng các nút sử dụng nước cho nông nghiệp được cấp với mức bảo đảm khá cao, phần lớn các nút được có hơn 80% số tháng được cấp hơn 75% nhu cầu sử dụng, tuy nhiên ở một số khu vực có trên 50% số tháng chỉ cấp được dưới 50% nhu cầu chính vì vậy cần bổ sung lượng nước cấp thiếu bằng việc xây thêm các hồ chứa để tăng dung tích nước. Từ kết quả đánh giá khả năng tiếp nhận nguồn nước đối với chỉ số BOD, COD, NH₄⁺ cho thấy những điểm có các chỉ số vượt đều ảnh hưởng của xâm nhập mặn...

Bên cạnh đó, Đề tài đã xây dựng được phương pháp luận và cơ sở khoa học về xác định dòng chảy tối thiểu, đưa ra được các tiêu chí xác định điểm kiểm soát dòng chảy tối thiểu trên sông, đề xuất được phương pháp xác định dòng chảy tối thiểu trên sông và kết hợp với các công cụ tính toán chỉ ra được các mức yêu cầu tại các điểm kiểm soát và dòng sông, đã xây dựng hệ cơ sở dữ liệu về lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn, trong đó tích hợp các bản đồ, ảnh viễn thám và các dữ liệu điều tra về tài nguyên, môi trường và các hệ sinh thái, thông qua kết quả của Đề tài đã đào tạo được 1 thạc sỹ và 1 tiến sỹ chuyên ngành, đã đăng 5 bài báo trên các Tạp chí chuyên ngành, tham gia 3 báo cáo khoa học tại các Hội nghị khoa học công nghệ của Chương trình KC.08/11-15

Thay mặt Hội đồng, Chủ tịch Hội đồng PGS.TS. Nguyễn Tùng Phong - Phó Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã đánh giá cao các kết quả đạt được của Đề tài. Theo Chủ tịch Hội đồng, Đề tài đầy đủ về mặt số lượng, khối lượng các báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài, các sản phẩm khoa học công nghệ theo đề cương đã được duyệt, phương pháp nghiên cứu của Đề tài phù hợp, kế thừa được những nghiên cứu liên quan, công cụ hiện đại; đề tài có khối lượng tính toán lớn, sản phẩm của Đề tài đầy đủ, chất lượng tốt. Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Đề tài cần chỉnh sửa báo cáo tổng hợp, bổ sung thêm bản đồ lưu vực, quy trình vận hành liên hồ, các văn bản mới liên quan; làm rõ tính mới và tính ứng dụng của Đề tài, cơ sở để phân chia 5 vùng của lưu vực nghiên cứu, quá trình phối hợp với các đơn vị và địa phương, sự liên kết giữa các giải pháp đề xuất với kết quả nghiên cứu, cơ sở kịch bản xả nước...

Chủ tịch Hội đồng yêu cầu Chủ nhiệm Đề tài chỉnh sửa, bổ sung theo những ý kiến góp ý của các thành viên Hội đồng.

Đề tài nghiệm thu đạt yêu cầu.