Nghiệm thu đề tài ứng phó lũ lớn, vỡ đập lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn

Toàn cảnh phiên họp

Sáng ngày 18/12/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức Họp Hội đồng tư vấn đánh giá, nghiệm thu kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia đối với đề tài: “Nghiên cứu xây dựng các phương án ứng phó khẩn cấp với khả năng xảy ra lũ lớn và sự cố vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn” (mã số ĐTĐL.CN-84/21), do TS. Kiều Xuân Tuyển làm chủ nhiệm.

Theo Quyết định số 4043/QĐ-BKHCN ngày 05/12/2015 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ về việc thành lập Hội đồng và Tổ chuyên gia tư vấn đánh giá, nghiệm thu, Chủ tịch Hội đồng là GS.TS. Phạm Thị Hương Lan (Viện Thủy văn Môi trường và Biến đổi khí hậu, Trường Đại học Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Môi trường); Phó Chủ tịch Hội đồng là PGS.TS. Dương Hồng Sơn (Viện Khoa học Tài nguyên nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Hai ủy viên phản biện gồm PGS.TS. Nguyễn Văn Tuấn (Viện Quy hoạch Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và PGS.TS. Nguyễn Tiền Giang (Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội).

TS. Kiều Xuân Tuyển - Chủ nhiệm Đề tài báo cáo kết quả thực hiện của Đề tài trước Hội đồng

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thiên tai, đặc biệt là mưa lũ. Trong đó, khu vực miền Trung – nơi hứng chịu khoảng 65% số cơn bão đổ bộ – thường xuyên xảy ra các đợt lũ lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn, với diện tích khoảng 10.350 km², có địa hình dốc, lượng mưa lớn và tập trung theo mùa, do đó thường xuyên xảy ra lũ lớn, ngập sâu và kéo dài. Dưới tác động của biến đổi khí hậu, tần suất và cường độ lũ có xu hướng gia tăng, trong khi quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng thiếu quy hoạch đã làm thu hẹp hành lang thoát lũ, gia tăng nguy cơ rủi ro.

Hiện nay, trên lưu vực có 15 hồ chứa thủy điện lớn, giữ vai trò quan trọng trong điều tiết dòng chảy và cắt giảm lũ. Tuy nhiên, nếu vận hành không hợp lý, các hồ chứa này có thể gây ra hiện tượng “lũ chồng lũ”. Bên cạnh đó, nhiều hồ chứa vừa và nhỏ còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao. Thực tế các trận lũ lịch sử trong các năm 1998, 1999, 2007, 2009 và 2017 cho thấy mức độ thiệt hại ngày càng nghiêm trọng và khó kiểm soát.

Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu liên quan đến quản lý lũ và vận hành hồ chứa, song các nghiên cứu còn thiếu tính hệ thống, đặc biệt chưa xây dựng được hệ thống hỗ trợ ra quyết định (DSS) cho các tình huống khẩn cấp như xả lũ hoặc vỡ đập. Vì vậy, việc triển khai đề tài ĐTĐL.CN-84/21 là hết sức cần thiết và mang tính thời sự cao.

Mục tiêu của đề tài nhằm đánh giá khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn; xây dựng quy trình và khung hỗ trợ ra quyết định ứng phó với các tình huống lũ lớn, xả lũ khẩn cấp và sự cố vỡ đập; đồng thời đề xuất các giải pháp giảm thiểu thiệt hại cho khu vực hạ du.

Đề tài được triển khai với 7 nội dung nghiên cứu chính, bao gồm: thu thập, chỉnh lý và hệ thống hóa các số liệu đã có. Đo đạc khảo sát bổ sung tài liệu địa hình phục vụ các nội dung nghiên cứu của đề tài; nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn ứng phó với khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên thế giới và Việt Nam; đánh giá khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn trong điều kiện bình thường; đánh giá khả năng xảy ra lũ lớn và nguy cơ vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn trong điều kiện BĐKH; xây dựng các phương án ứng phó khẩn cấp khi xảy ra lũ lớn và sự cố vỡ đập trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn; xây dựng quy trình và khung hỗ trợ ra quyết định ứng phó với các tình huống xảy ra lũ lớn, xả lũ khẩn cấp và xảy ra vỡ đập lưu vực sông Vu GiaThu Bồn; đề xuất các giải pháp phòng chống giảm thiểu rủi ro lũ gắn liền với điều kiện thực tế trên trên lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn và năng lực ứng phó khẩn cấp của địa phương.

Sau 4 năm thực hiện, đề tài đã hoàn thành đầy đủ các mục tiêu đề ra. Các kết quả nổi bật gồm: xây dựng cơ sở dữ liệu thủy văn - địa hình đồng bộ phục vụ mô phỏng, cảnh báo và quy hoạch; đánh giá rủi ro lũ lớn, xả lũ, vỡ đập trong điều kiện hiện tại và BĐKH bằng mô hình MIKE, CMIP6; xây dựng bản đồ nguy cơ ngập, xác định tuyến – hành lang thoát lũ, cao trình vượt lũ, vùng sơ tán an toàn; Đề xuất giải pháp kỹ thuật và quản lý: mở rộng không gian thoát lũ, tăng cường quan trắc – cảnh báo, nâng cấp hồ chứa, bảo vệ vùng trọng điểm và nâng cao năng lực cộng đồng. Đề tài đã đăng 04 bài tại Hội nghị Quốc tế và các tạp chí Quốc tế sử dụng kết quả nghiên cứu của Đề tài; 03 bài báo đăng tải trên các tạp chí khoa học trong nước; hướng dẫn bảo vệ thành công 01 ThS; Cung cấp số liệu và hướng dẫn bảo vệ thành công 01 TS và đồng hướng dẫn 01 TS.

Kết luận phiên họp, Hội đồng tư vấn đánh giá, nghiệm thu đã thống nhất nghiệm thu đề tài đạt kết quả 9/9, đánh giá cao ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của đề tài trong công tác phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn.