Tác động của các công trình hồ, đập đối với dòng chảy trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn
14/03/2016 Ngoài những tác động tích cực, không thể phủ nhận của hệ thống các công trình hồ chứa và đập dâng cho sự phát triển kinh tế - xã hội trên lưu vực sông thì nó luôn tiềm ẩn các tác động tiêu cực tới dòng chảy hạ lưu cũng như sinh thái lưu vực sông. Bài báo tổng hợp kết quả nghiên cứu, phân tích các tác động của hệ thống hồ, đập trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn tới chế độ dòng chảy. Nghiên cứu là cơ sở khoa học cho đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác động và nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng tài nguyên nước trong vùng. Đây cũng là một nội dung chính trong Đề tài “Nghiên cứu xây dựng bộ công cụ hỗ trợ ra quyết định quản lý rủi ro thiên tai lũ cho lưu vực sông miền Trung” thuộc Chương trình khoa học công nghệ trọng điểm cấp nhà nước (mã số KC.08.19/11-15) I. GIỚI THIỆU Hệ thống sông Vu Gia – Thu Bồn là một trong 9 hệ thống sông lớn ở nước ta và là hệ thống sông lớn nhất ở khu vực Trung Trung Bộ, với diện tích 11.390 km2, hệ thống sông bao trùm hầu hết lãnh thổ thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam, trong đó có khoảng 500 km2 ở thượng nguồn sông Cái nằm ở tỉnh Kon Tum. Lưu vực này đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội của miền Trung. Nhiều dự án phát triển đã và đang được thực hiện ở thượng lưu như xây dựng các hồ chứa (tưới, phát điện, phòng lũ, bảo vệ môi trường), xây dựng các trạm bơm, các đập dâng phục vụ phát triển sản xuất nông nghiệp. Tại hạ lưu, 5 đập dâng lớn đã được xây dựng với mục đích ngăn mặn và tránh thất thoát nước ra biển. Hầu hết các dự án đang sử dụng đập ngăn sông và tận dụng thế năng cho hệ thống các hồ chứa thủy điện. Có 10 dự án trong hệ thống thủy điện bậc thang trên Vu Gia - Thu Bồn đã được Bộ Công thương phê duyệt với tổng công suất 1.274MW. Cho đến nay, đã có 6 dự án được hoàn thành phát điện, 2 dự án đang được xây dựng và 2 dự án đang trong giai đoạn thẩm định thiết kế [1,2]. Bên cạnh những lợi ích không thể phủ nhận, các hồ chứa thủy điện và đập dâng cũng có nhiều bất lợi, gây ra tác động tiêu cực đến môi trường, sinh thái, như giảm đa dạng sinh học, gây hạn nhân tạo. II. KHU VỰC NGHIÊN CỨU III. ĐẶC ĐIỂM CHÍNH CỦA HỆ THỐNG HỒ CHỨA THỦY ĐIỆN BẬC THANG TRONG LƯU VỰC IV. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC HỒ, ĐẬP ĐẾN CHẾ ĐỘ DÒNG CHẢY Ở HẠ LƯU V. KẾT LUẬN Dòng chảy năm trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn tương đối lớn nhưng phân bố không đều trong không gian và thời gian. Sự hình thành hệ thống hồ chứa thủy điện bậc thang và đập dâng trên sông đã gây ra các tác động cả tích cực và tiêu cực đến chế độ dòng chảy lưu vực Vu Gia – Thu Bồn. Việc khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên nước trong lưu vực, đặc biệt là trong sản xuất điện cần được đánh giá, nghiên cứu và dự báo đầy đủ các tác động của hệ thống hồ chứa này đối với chế độ dòng chảy. Hơn nữa, cần lưu ý xem xét ưu tiên giữa các đối tượng sử dụng nước để giải quyết tốt hơn các xung đột và hài hòa lợi ích giữa các ngành. Điều này đòi hỏi phải có cơ chế pháp lý chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước cũng như việc đầu tư một cách thỏa đáng nhằm nâng cao chất lượng dự báo, giám sát tài nguyên nước trong lưu vực. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Sở tài nguyên và môi trường tỉnh Quảng Nam, 2012, Báo cáo hàng năm về quản lý tài nguyên nước lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn. [2]. Long N.L. và Tuấn N.D., 2013. Nghiên cứu phân tích tác động của các hồ thủy điện đối với chế độ dòng chảy trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn. Báo cáo chuyên đề của Đề tài nghiên cứu cấp quốc gia KC.08.19/11-15 “Nghiên cứu xây dựng bộ công cụ hỗ trợ ra quyết định quản lý rủi ro thiên tai lũ cho lưu vực sông miền Trung”. [3]. Nghị định về quản lý lưu vực sông, ban hành theo Nghị định số 120/2008/NĐ-CP, ngày 01 tháng 12 năm 2008 của Chính phủ, 2008. [4]. Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2020. Ban hành theo Quyết định số 16/2007/QĐ-TTg, ngày 29 tháng 01 năm 2007 của Thủ tướng Chính phủ. 2007. [5]. Đài Khí tượng Thủy Văn Trung Trung Bộ. Số liệu quan trắc thủy văn tại trạm Nông Sơn và Thành Mỹ. 2006. [6]. Ngân hàng Thế giới, 2013. Báo cáo tổng kết về nghiên cứu hiện tượng xói lở bờ sông ở lưu vực Vu Gia - Thu Bồn. Xem chi tiết bài báo: Tác động của các công trình hồ, đập đối với dòng chảy trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn Tác giả: ThS. Dương Quốc Huy, PGS.TS. Nguyễn Tùng Phong TẠP CHÍ KH&CN THỦY LỢI
KS. Trần Đăng, KS. Nguyễn Văn Duy
Trung tâm Đào tạo và Hợp tác Quốc tế
Ý kiến góp ý:
