Thay đổi các yếu tố và quan hệ hình thái trên sông Hồng và sông Đuống do ảnh hưởng của các biến động thủy văn - lòng dẫn

Bài viết trình bày các kết quả nghiên cứu, đánh giá lại quan hệ hình thái sông của sông Đuống và sông Hồng (đoạn sau phân lưu) dưới ảnh hưởng của các biến động về thủy văn, diễn biến lòng dẫn tại 2 vị trí đại diện là trạm thủy văn Thượng Cát và trạm thủy văn Hà Nội. Kết quả tính toán mới về quan hệ hình thái sông sẽ là cơ sở để đề xuất, thực hiện các giải pháp kỹ thuật chỉnh trị sông và quản lý dòng sông một cách hiệu quả, phù hợp với thực tế.

MỞ ĐẦU

Hình thái của một con sông bao gồm các đặc trưng: loại hình sông, mặt cắt ngang, mặt cắt dọc, hình dạng tuyến sông trên mặt bằng và mối quan hệ giữa các đặc trưng  trên cũng như với các yếu tố thủy văn, thủy lực. Các mối quan hệ này được gọi là quan hệ hình thái sông.

Các quan hệ hình thái sông nói chung khá ổn định trong một quá trình dài nếu như không có các biến động lớn về chế độ, đặc trưng  thủy văn, thủy lực, bùn cát. Lòng dẫn các sông  hiện nay thay đổi nhiều do xây dựng các công trình điều tiết thượng nguồn, các công trình lớn trên sông hay các hoạt động xây dựng hạ tầng kinh tế, khai thác sử dụng tài nguyên trên lòng sông và vùng bãi sông ở quy mô lớn.

Theo các nghiên cứu gần đây, từ khi bắt đầu xây dựng các hồ chứa lớn trên thượng nguồn hệ thống sông Hồng cho đến nay, đồng thời với việc phát triển kinh tế, hạ tầng dân sinh xã hội vùng ven sông, các đặc trưng thủy văn, thủy lực cơ bản ở trên hầu hết các tuyến sông, đặc biệt là vùng hạ du đã có sự thay đổi rất lớn và đột biến ở một số khu vực. Sự thay đổi này thể hiện ở các quan hệ thủy văn Q-H, lưu lượng bùn cát, biến động lòng dẫn cả trên mặt bằng, mặt cắt ngang, mặt cắt dọc và độ dốc lòng sông… Điều này sẽ tác động rất lớn đến công tác quản lý, quy hoạch sử dụng dòng sông mà cụ thể là hoạt động khai thác của các hệ thống công trình thủy lợi đã xây dựng ở hạ du, đến tính toán thiết kế công  trình: chỉnh trị sông, phòng lũ, giao thông thủy…

Vì vậy, cần phải có các nghiên cứu, đánh giá và tính toán lại các quan hệ hình thái sông trong điều kiện mới, làm cơ sở khoa học trong việc đề xuất, thực hiện các giải pháp quản lý dòng sông một cách hiệu quả và phù hợp với thực tế.

Trong bài báo này sẽ trình bày nội dung và các kết quả nghiên cứu xác định lại  quan hệ hình thái sông cơ bản cho đoạn sông Hồng, sông Đuống khu vực Hà Nội dựa trên các thông số thủy văn, thủy lực, lòng dẫn tại 2 vị trí đại diện là: vị trí trạm thủy văn Thượng Cát trên sông Đuống và trạm thủy văn Hà Nội trên sông Hồng.

I. BIẾN ĐỘNG CÁC YẾU TỐ THỦY VĂN, LÒNG DẪN  TRÊN SÔNG HỒNG, SÔNG ĐUỐNG

1.1 Biến động về quan hệ mực nước - lưu lượng (quan hệ Q-H)

1.2 Biến động lòng dẫn sông Hồng, sông Đuống

1.3 Nhận xét chung

II.  XÁC ĐỊNH QUAN HỆ HÌNH THÁI TRÊN MẶT CẮT NGANG SÔNG ĐUỐNG VÀ  SÔNG HỒNG (ĐOẠN SAU PHÂN LƯU HỒNG - ĐUỐNG) 

2.1 Khái quát về quan hệ hình thái sông của lòng dẫn cơ sở

2.2 Phân tích, đánh giá biến động của các yếu tố cơ bản

2.3 Sự thay đổi về quan hệ hình thái trên mặt cắt ngang /h

III. NHẬN XÉT VÀ THẢO LUẬN

3.1 Nhận xét

3.2 Thảo luận

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Nguyễn Ngọc Quỳnh: Các báo cáo chuyên đề thủy văn và địa hình thuộc đề tài KHCN cấp Nhà nước “Nghiên cứu đề xuất các giải pháp ổn định tỷ lệ phân lưu hợp lý tại các phân lưu sông Hồng, sông Đuống và sông Hồng, sông Luộc”. Phòng TNTĐQG về động lực học sông biển, 2013

[2]. Nguyễn Ngọc Quỳnh: Biến động tỷ lệ phân lưu sông Hồng - sông Đuống và các tác động đến công tác quản lý khai thác dòng sông. Tuyển tập báo cáo KH hội cơ học thủy khí năm 2013.

[3]. Nguyễn Ngọc Quỳnh: Ảnh hưởng của diễn biến lòng dẫn đến các đặc trưng và quan hệ thủy văn trên sông Đuống. Tạp chí KHCN thủy lợi, 8/2013.

[4]. Lương Phương Hậu:“ Nghiên cứu các giải pháp  KHCN cho hệ thống công trình chỉnh trị sông trên các đoạn sông trọng điểm  đồng bằng Bắc Bộ“, Đề tài cấp NN KC.08.14/06-10,  Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, năm 2010

 [5]. Nguyễn Ngọc Quỳnh: nhiệm vụ “Đánh giá thực trạng lòng dẫn sông Hồng - Thái Bình, xác định nguyên nhân suy giảm khả năng thoát lũ, đề xuất các giải pháp hạn chế sự suy giảm khả năng thoát lũ”. Báo cáo khoa học, dự án số 3 - chương trình phòng chống lũ đồng bằng sông Hồng - Thái Bình, Viện Khoa học Thủy lợi, 2001

Xem bài báo tại đây: Thay đổi các yếu tố và quan hệ hình thái trên sông Hồng và sông Đuống do ảnh hưởng của các biến động thủy văn - lòng dẫn

Tác giả:
PGS.TS. Nguyễn Ngọc Quỳnh
Phòng Thí nghiệm trọng điểm Quốc gia về Động lực học Sông Biển

TẠP CHÍ KH&CN THỦY LỢI