Tốt nhất là hoãn xây đập Sayabouri 10 năm
22/02/2011Giải pháp thích hợp nhất là hoãn lại 10 năm để Ủy hội sông Mekong, các tổ chức môi trường quốc tế và các nước liên quan tiếp tục nghiên cứu - TS Tô Văn Trường.
Gần đây, trên các phương tiện thông tin đại chúng của các nước trong lưu vực sông Mekong, đặc biệt là ở Việt Nam có nhiều ý kiến phản đối việc xây dựng dự án thủy điện Sayabouri trên dòng chính sông Mekong thuộc Lào. Nước ta ở hạ lưu, mọi tác động vào việc khai thác sử dụng nguồn nước ở thượng nguồn sông Mekong đều ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế xã hội và môi trường của đồng bằng sông Cửu Long.
Để có ý kiến khách quan và khoa học, thuyết phục các bên liên quan cần có đầy đủ thông tin, số liệu, các luận chứng nghiên cứu một cách bài bản, thấu tình, đạt lý trong bài toán tổng thể quản lý lưu vực sông, đồng thời xem xét đến cả khía cạnh chính trị, kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường của từng quốc gia.
Lào đánh đổi để có thủy điện Sayabouri
Một số thông số chính sơ bộ của dự án: Sayabouri là đập dâng có kích thước chiều dài 820 m, chiều cao 32,6 m; Cao độ đỉnh đập: 254 m, diện tích hồ chứa 49 km2, dung tích hữu ích 225 triệu m3. Tràn gồm 10 cửa kích thước 19 x 21 m, lưu lượng lũ tràn: 47.500 m3/s, công suất lắp máy: 1.285 MW. Công trình gồm âu tầu (2 cấp) và đường hỗ trợ cho cá đi. Cơ quan thực hiện nghiên cứu khả thi: TEAM (Thái Lan). Thời gian nghiên cứu khả thi: 30 tháng từ 4/5/2005. Nhà đầu tư: SEAN và Ch.Karnchang, Thái Lan. Người mua điện chính là EGAT Thái Lan.
Tháng 9/2010, Lào gửi thông báo về dự án cho các nước thành viên trong Ủy hội sông Mekong (MRC). Ban Thư ký đã yêu cầu cung cấp các thông tin theo đúng quy định của Thủ tục thông báo, Tham vấn và thỏa thuận của MRC (Procedures for Notification, Prior Consultation and Agreement/PNPCA). Sau đó, Lào đã bổ sung thông tin, số liệu và MRC đã chính thức gửi tài liệu cho các quốc gia đầu tháng 10/2010. Hiện nay MRC đã lập Nhóm công tác và đang tiến hành tiến trình “tham vấn”. Theo quy định tại PNPCA, cần 6 tháng cho tiến trình này, và MRC dự kiến tháng 4/2011 sẽ hoàn tất tiến trình.
Về phía Lào rất muốn tiến hành xây dựng dự án thủy điện Sayabouri, đã ký thỏa thuận về giá điện với phía Thái Lan và sẽ tiếp tục ký các thỏa thuận tiếp theo. Xin lưu ý, khi đánh giá góp ý cần phân biệt rõ về mặt kỹ thuật Sayabouri là đập dâng không phải là hồ chứa thủy điện lớn, nên khi phê phán phải nói đúng bản chất của công trình mới có tính thuyết phục.
Một số ý kiến lập luận ở Lào, Thái Lan cho rằng các tác động xuyên biên giới mang tính vật lý, sinh học của dự án chủ yếu làm cản trở đường di cư của cá. Kinh nghiệm thực tế cho thấy rất ít cá đi qua các “fish ladder”, ảnh hưởng tới sự vận chuyển phù sa và chất dinh dưỡng, giao thông thủy.
Tuy nhiên, theo một số tổ chức môi trường nếu Sayabouri đi vào vận hành sẽ hủy hoại vĩnh viễn môi trường sống và hệ sinh thái của sông Mekong, đẩy 41 loài cá tới nguy cơ tuyệt chủng, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của hàng chục triệu người dân trong lưu vực.
Nhìn vào bản đồ, Sayabouri thuộc vùng bắc Lào, phần hạ lưu vẫn còn nhiều nhập lưu ảnh hưởng nguồn nước tới Việt Nam cũng có mức độ nhưng ảnh hưởng về xâm nhập mặn chắc sẽ rất lớn.
Chúng tôi hiểu, mặc dù bản thân đập dâng Sayabouri tác động đến môi trường không lớn như hồ chứa thủy điện lại có Biển hồ điều tiết tự nhiên nhưng tác động tiềm tàng và tích lũy, nghiêm trọng là tạo ra tiền lệ cho việc xây dựng hàng loạt dự án thủy điện trên dòng chính sẽ gây ra các tác động môi trường to lớn cho các nước ở hạ lưu, nhất là Việt Nam. Hiện nay, còn thiếu nhiều thông tin chi tiết về kỹ thuật nên rất khó đánh giá một cách cụ thể.
Đối với các nhà máy thủy điện kiểu đập dâng thường là loại nhà máy điều tiết ngày, có chức năng trữ nước trong ngày và phát điện giờ cao điểm. Khi trữ nước thì phía hạ lưu không có dòng chảy nên sẽ ảnh hưởng tới việc sử dụng nước dưới hạ lưu, ảnh hưởng các loài thủy sinh, giao thông thủy gặp khó khăn, xâm nhập mặn ở đồng bằng sâu hơn.
Nếu xây dựng ở Sayabouri, ngay Viên Chăn và Nam Lào cũng bị ảnh hưởng. Đây là bài toán “trade off” đánh đổi “được và mất” khi con người tác động vào tự nhiên. Chắc chắn phía Lào cho rằng được nhiều hơn mất nên cương quyết xây dựng Sayabouri.
4 lời giải cho bài toán sông Mekong
Nhận thức là quá trình cho nên cần phải thận trọng xem xét, đặt công trình Sayabouri trong bài toán tổng thể xem xét các khía cạnh về cả chính trị xã hội để có giải pháp hợp tình, hợp lý nhất kể cả trước mắt cũng như lâu dài.
Quá trình tham vấn các nước trong lưu vực sông Mekong có 4 khả năng xảy ra:
1. Phản đối không đồng ý xây dựng bất cứ công trình thủy điện nào trên dòng chính sông Mekong;
2. Hoãn lại khoảng 10 năm để tiếp tục nghiên cứu một cách thấu tình, đạt lý để đạt được sự đồng thuận cao của các nước trong lưu vực.
3. Đồng ý cho xây dựng Sayabouri coi như thí điểm.
4. Lào sẽ cương quyết xây dựng.
Nếu xây dựng ở Sayabouri, ngay Viên Chăn và Nam Lào cũng bị ảnh hưởng. Đây là bài toán “trade off” đánh đổi “được và mất” khi con người tác động vào tự nhiên. Chắc chắn phía Lào cho rằng được nhiều hơn mất nên cương quyết xây dựng Sayabouri.
4 lời giải cho bài toán sông Mekong
Nhận thức là quá trình cho nên cần phải thận trọng xem xét, đặt công trình Sayabouri trong bài toán tổng thể xem xét các khía cạnh về cả chính trị xã hội để có giải pháp hợp tình, hợp lý nhất kể cả trước mắt cũng như lâu dài.
Quá trình tham vấn các nước trong lưu vực sông Mekong có 4 khả năng xảy ra:
1. Phản đối không đồng ý xây dựng bất cứ công trình thủy điện nào trên dòng chính sông Mekong;
2. Hoãn lại khoảng 10 năm để tiếp tục nghiên cứu một cách thấu tình, đạt lý để đạt được sự đồng thuận cao của các nước trong lưu vực.
3. Đồng ý cho xây dựng Sayabouri coi như thí điểm.
4. Lào sẽ cương quyết xây dựng.
Ngày 22/2, cuộc họp tham vấn cấp quốc gia sẽ diễn ra tại Hạ Long để đóng góp cho quyết định đắp hay không đắp đập Sayabouri, đập thuỷ điện đầu tiên ở Lào. Nếu Sayabouri được thông qua sẽ tạo tiền lệ cho toàn bộ 11 con đập còn lại. |
Sông Mekong là con sông quốc tế, ở phía thượng lưu Trung Quốc đã xây 4 đập thủy điện lớn và sẽ hoàn tất sơ đồ bậc thang 8 đập ảnh hưởng lớn đến các nước ở hạ lưu. Tinh thần Mekong chủ yếu thể hiện trong sự hợp tác của MRC gồm 4 nước hạ lưu vực Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam nhưng vẫn còn rất hạn chế so với ước vọng. MRC đã thuê công ty tư vấn tiến hành nghiên cứu đánh giá môi trường chiến lược (SEA) của sơ đồ phát triển thủy điện trong lưu vực sông Mekong. Cần phải có đánh giá tác động môi trường (EIA) của dự án và rà soát trong bài toán tổng thể quản lý lưu vực sông theo các quy định của quốc tế.
Giải pháp thích hợp nhất là hoãn lại 10 năm để MRC, các tổ chức môi trường quốc tế và các nước liên quan tiếp tục nghiên cứu. Phía Việt Nam cần chủ động tổ chức nghiên cứu khoa học lượng hóa cụ thể các tác động và các giải pháp giảm thiểu/đánh đổi để đưa ra các kiến nghị có tính thuyết phục cao vì quyền lợi chung của tất cả các nước trong lưu vực sông Mekong.
Đập thủy điện Luabrabang cũng trên dòng chính sông Mekong có công suất còn lớn hơn Sayabouri lại do chính Tập đoàn dầu khí Việt Nam giúp Lào nghiên cứu xây dựng theo hình thức BOT.
Giải pháp thích hợp nhất là hoãn lại 10 năm để MRC, các tổ chức môi trường quốc tế và các nước liên quan tiếp tục nghiên cứu. Phía Việt Nam cần chủ động tổ chức nghiên cứu khoa học lượng hóa cụ thể các tác động và các giải pháp giảm thiểu/đánh đổi để đưa ra các kiến nghị có tính thuyết phục cao vì quyền lợi chung của tất cả các nước trong lưu vực sông Mekong.
Đập thủy điện Luabrabang cũng trên dòng chính sông Mekong có công suất còn lớn hơn Sayabouri lại do chính Tập đoàn dầu khí Việt Nam giúp Lào nghiên cứu xây dựng theo hình thức BOT.
Theo bee.net
Ý kiến góp ý:
